Mijlpaal: 1.000.000 m3 grond en waterbodem toegepast voor natuurontwikkeling Hooge Kampse Plas

Vanaf de start van het project Natuurontwikkleling door verondieping Hooge Kampse Plas in mei 2010 is er inmiddels 1.000.000 m³ grond en waterbodem in de plas aangebracht. Deze mijlpaal werd deze week behaald, en is gevierd met taart voor hen die zich al jaren zo hard inzetten voor de realisatie van dit prachtige initiatief.

De Hooge Kampse Plas is begin jaren ’70 ontstaan door zandwinning voor de aanleg van de A27. Er bleef een diepe plas over die na de zandwinning is gebruikt voor het storten van bedrijfsafval (1974-1977) en baggerspecie uit het Amsterdam-Rijnkanaal (1978-1979). De bedoeling was om de plas weer als weiland op te leveren, maar de stank die de plas toen produceerde, heeft er voor gezorgd dat men toen is gestopt. In combinatie met de steile oevers, leverde deze situatie nauwelijks waarde voor de natuur op. Mede om de ecologische waarde van de plas te verhogen is dit zogenaamde verondiepingsproject gestart, waarbij ondermeer de verontreinigde bodem wordt afgedekt. De natuurontwikkeling bij de plas bestaat met name uit het maken van eilanden, flauwe oevers met riet en ondiep water (circa 1,5 meter diep) aan de noordzijde van de plas, waardoor waterplanten op de bodem kunnen groeien. De zuidzijde blijft diep, minimaal 10 meter. Deze dieptesprong is een extra waarborg voor behoud van helder water nu en in de toekomst. Van belang voor de diverse soorten eenden, die al duikend en op zicht hun voedsel moeten zoeken. Een belangrijk onderdeel is de aanvulling van de steile oever langs het fietspad, waardoor weer een stabiele oever ontstaat, die niet afkalft en het fietspad kan worden behouden.

Vanaf de start in mei 2010 is er inmiddels 1.000.000 m³ grond en waterbodem in de plas aangebracht. Voor de inrichting van het Noordelijk deel van de plas (fase 1), waarin ook eilanden worden gemaakt, is inmiddels de totale benodigde hoeveelheid aangebracht. Het eerste compartiment (noordoostdeel) is in oktober 2014 opgeleverd. Het tweede compartiment (noordwestdeel) staat nu droog om de bovenlaag te kunnen laten rijpen. Bij voldoende draagkracht van de bovenlaag kan het terrein met graafmachines worden betreden om de ondergrond te egaliseren en de eilanden op de juiste hoogte aan te kunnen leggen, incl. een zandige bovenlaag.De huidige begroeiing in dit compartiment is dus tijdelijk van aard en draagt bij aan de rijping van de ondergrond. Daarna zal het compartiment weer onder water worden gezet en zullen de dijken worden verwijderd. Het project zou in 2018 conform totaalplan (fase 1 en 2) kunnen worden afgerond, als het huidige vultempo wordt vastgehouden. Dit is afhankelijk van de vrijkomende hoeveelheden grond en waterbodem vanuit de omgeving. De tijdelijke opslagplaats voor de keuring van grond bij de ingang van de plas is met 500 m2 uitgebreid op het bestaande keerplateau voor de vrachtwagens. Hiermee kan nog beter worden ingespeeld op het aanbod van overtollige grond uit de omgeving.

De grond en waterbodem wordt vooraf door een erkend bedrijf gekeurd en is veelal afkomstig van gemeenten en waterschappen. De aangevoerde waterbodems worden via een vultrechter in de plas gebracht. Hierdoor is de vertroebeling van het water minimaal. Bij sommige partijen grond ontstaan schuimvlokjes, gevormd door natuurlijke eiwitten uit de bodem, die vaak binnen een etmaal vanzelf weer verdwijnen. De waterkwaliteit wordt vanaf 2010 elke twee maanden gemeten door het Biltse ingenieursbureau Grontmij (inmiddels Sweco). Hieruit komt tot dusver naar voren dat de waterkwaliteit ruim binnen de ecologische normen blijft. Overigens wordt de waterkwaliteit ook regelmatig door het Waterschap gecontroleerd.

De natuurontwikkeling in de oeverzone aan de Noord-Oostzijde, die in 2014 is opgeleverd, is eind augustus door ecologen van Blikonderwater in beeld gebracht. Meest voorkomende plantensoorten zijn riet, liesgras en egelskop. Tevens is fraai bloeiende kattenstaart aanwezig en ook zwanenbloem komt veel voor. De rietontwikkeling is nog in volle gang, op diverse locaties werden lange uitlopers van riet aangetroffen. Uiteindelijk doel is dat er voldoende stevig riet ontstaat voor de vestiging van o.a. de grote karekiet.

Ook voor vogels is de plas in alle seizoenen  een aantrekkelijke verblijfplaats. Door de verondiepings werkzaamheden sinds mei 2010 is de dynamiek in en rond de plas sterk toegenomen en dat heeft effecten op de aanwezige en/of waarneembare vogelsoorten. De Hooge Kampse Plas wordt al sinds 1991 door Utrechtse vogelaars intensief onderzocht. Zo heeft Kees Rozier (Kees Rozier overleed in augustus 2015,red.)  jarenlang van de op en rond de plas aanwezige vogels genoten en heeft deze geregistreerd. Op 22 juni 2016 is (in aanwezigheid van circa 40 genodigden) een herinneringsbank voor Kees formeel geopend aan de noordzijde van de plas. Enkele deskundige vogelaars doen sinds 2015 gericht onderzoek naar trekvogels op/rond de plas, waarbij soms bijzondere soorten ontdekt worden. Leuke soorten die hier in 2016 zijn waargenomen , betreffen: krooneend, reuzenstern, blauwborst, temminck’s strandloper, visarend en wielewaal. In deze week worden vooral “kleine lijsters” opgemerkt:  paap, tapuit en roodborsttapuit.

Door ecologen van Stichting Het Utrechts Landschap wordt nauwgezet gevolgd of bij de uitvoering van de werkzaamheden de belangen van flora en fauna worden gerespecteerd. Hierbij wordt ook dankbaar gebruik gemaakt van de vele waarnemingen die door, vaak zeer deskundige, vogelliefhebbers van de Vogelwacht worden doorgegeven.